افسردگی، یک بیماری روانی ناشی از
اختلالات مغزی و سیستم عصبی نیست، افسردگی، یک انحراف عاطفی است. به عبارت
دیگر، افکار منحرف و فریب آلود، مجموعهای از احساسات: غم و اندوه، عدم
اعتماد به نفس، بی تفاوتی و بی حوصلگی، خستگی و ضعف، ناامیدی و... را تحت
عنوان افسردگی به دنبال میکشند و قربانی خود را به طرف خودکشی سوق
میدهند.(1)
افکار غیرمنطقی، غیرواقعی و فریب آلود، میکروب و علت افسردگی هستند و
چنانچه این افکار، تصحیح و اصلاح شوند، افسردگی نیز درمان خواهد شد.(2)
احساس طبیعی غم و اندوه
غم و اندوه ، یک عکس العمل سالم و طبیعی در مقابل ضایعات، حوادث،
ناامیدیها و تغییرات بد زندگی است که ما اغلب، آن را سرکوب میکنیم.
ما
برای حوادث اسفناک زندگی، برای بیماریها یا برای هر سختی و مشقتی که در
زندگی با آن رو به رو میشویم دچار غم و اندوه میگردیم. ممکن است برای
کاری که زمانی بر اثر ناپختگی و جوانی انجام دادهایم اکنون غصه دار شویم.
متأسفانه بسیاری از ما نمیدانیم حالت صحیح و سالم غصه خوردن چگونه است و
چه طور باید با آن برخورد کرد و چه طور آن را ارضا کرد ، و از دل بیرون
راند؟ ما به خود ، اجازه گریه کردن نمیدهیم و غم و غصّه ی خود را انکار
میکنیم. ما میترسیم اشکمان جاری شود و دردها را بیرون بریزیم. در نتیجه،
این عواطف را در سینه حفظ کرده ، هیچ وقت از آنها فارغ نمیشویم. آنها با
فشاری که روی فکر و قلب ما وارد میسازند، رفتار و اعمال روزمره ی ما را از
مسیر طبیعی منحرف میسازند، به گونهای که به عوارضی چون «افسردگی» دچار
میشویم. روانشناسان معتقدند که راه سالم برخورد با غم و اندوه، این است
که: «هیچ وقت، فرصت گریه کردن را از دست ندهید».(3)
غصه
نسخه قطعی درمان: خداباوری
بینش خداباورانه و توحیدی میگوید که اگر تنها شَوم، باز هم خدا هست. او
جانشین همه نداشتن هاست. شخص خداباور میگوید: من دوستی شنوا، بینا، دانا و
مهربان دارم که «بر هر چیز تواناست»(4) و آن دوست و یاور خوب، «برای ما
کافی است».(5)
شناخت درمانی میگوید: «با پیش آمدن حادثه ای ناگوار، آن را تعمیم ندهید و
همیشه منتظر حادثه بدی نباشید. دلیلی ندارد که اتفاق گذشته، باز تکرار
شود». اما بینش توحیدی میگوید:
«خداباوری ، حصار امنی است که هر که در پناه آن قرار گیرد، هیچ گزندی را توانای غلبه بر او نیست».(6)
شناخت درمانی میگوید: «کامل گرایی و همه چیز را در حد بهترین خواستن، مایه
رنج است». و بینش توحیدی میگوید: «هر پدیده و شیء در جهان، نابودشدنی
است مگر آن که رو به سوی او دارد. هیچکس و هیچ چیز جز او بهترین نیست و او
تنها ربّ اعلی و سزاوار دوست داشتن و پرستیدن است».(7)
شناخت درمانی ممکن است نگرانی ما را از پارهای مسائل برطرف کند، ولی
نمیتواند اضطراب و افسردگی را ریشه کن کند. تنها خدا، صاحب و ناخدای این
کشتی توفان زده است که میتواند انسان، این مسافر بیقرار را ـ که گرفتار
کشمکش های درونی و بیرونی است ـ ، آرام کند. تنها برداشتن بینش های غلط
(نفی خدایان دروغین)، موجب رستگاری نیست، بلکه باید بینش خداباورانه به
دنبال آن، مطرح و جایگزین شود ، یعنی ارزشهای فطری و خدایی، جانشین
الهه ها و ارزشهای دروغین شود.
آنچه امروزه با عنوان برنامهریزی عصبی ـ کلامی تحت عنوان اداره مغز مطرح
میشود، در اسلام، با فلسفه و مفهومی بسیار عمیقتر، عنوان شده است.
اسلام میخواهد ما ادارهکننده ی احساسات، عواطف، افکار و تمایلات خود باشیم، نه آنها مدیر ما.(8)
مذهب و خود ملامتگری
کلیه مذاهب میخواهند که ما انسانهایی شاد و سرشار از نشاط باشیم و یکدیگر
را دوست بداریم. به هنگام خطاکاری، ایمان و اعتقادمان به ما میگوید ، چون
انسانیم مرتکب اشتباه میشویم. ما باید خود و حتی کسانی را که علیه ما
کارشکنی میکنند ، ببخشیم.در انجیل آمده: «همسایه تان را چون خود دوست
بدارید». این عبارت در آنِ واحد به دو نکته اشاره میکند: دیگران را دوست
بدارید : اما خودتان را نیز دوست بدارید. به تعبیری « نه دیگران را سرزنش
کنید و نه خود را».
تمام مذاهب به این حقیقت پی بردهاند که آدمی، موجودی ضعیف است و با وجود
تلاشهای فراوان، باز هم گاهی مرتکب گناه میشود. البته ممکن است بتواند
رفتارهای اعتراض برانگیزش را به مقدار قابل توجهی کاهش دهد ، اما هرگز قادر
نیست آن را کاملاً متوقّف کند. وقتی خداوند ، رفتار نادرست را بر ما
میبخشد، آیا ما نباید با خویشتن مهربان و سخی باشیم؟
شما با پیروی از تعلیمات مذهبی خود هیچ گاه دچار افسردگی ناشی از خود
ملامتگری نخواهید شد. این، الگوی کاملی از هم سویی مذهب و روانشناسی است،
زمانی که در کنار یکدیگر قرار میگیرند.(9)
پی نوشت ها:
1 . روانشناسی شادزیستن، جودی تاتل بام، ترجمه: ژیلا نینوایی، تهران: ندای فرهنگ، 1375، ص 9.
2 . درمان افسردگی و ضعف های روانی، ژیلا نینوایی، تهران: سخن، 1374، ص 12.
3 . درمان افسردگی، جی رموند دوپاولو ـ کیت راسل ابلاو، ترجمه: مهدی قراچه داغی، تهران: البرز، 1374، ص 108 .
4 . سوره زمر، آیه 36.
5 . سوره بقره، آیه 20 و 106 و 109.
6 . اشاره به حدیث مشهور سلسلة الذهب (کلمة لا اله إلاّ اللّه حِصنی). ر.ک: عیون أخبار الرضا(ع)، ج 2، ص134 .
7 . مذهب و روانشناسی، اماناللّه خلجی موحد، تهران: نشر فرهنگ اسلامی، 1378، ص 41.
8 . اشاره به آیه 43 از سوره فرقان. در این باره ر.ک به: مذهب و روانشناسی، ص 67 .
9 . غلبه بر افسردگی، پل ای.هاک، ترجمه: ضیا اعظامی، تهران: آران، 1374، ص 51 .
منبع : مجله پیام زن - با تغییر و تلخیص
برداشت از سایت : http://fa.parsiteb.com